ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Οι ελιές και το λάδι αποτελούσαν ανέκαθεν τα κατεξοχήν προϊόντα της μεσσηνιακής γης. Οι απαρχές της καλλιέργειας της ελιάς τοποθετούνται ήδη στην 3η χιλιετία, κατά την Πρώιμη εποχή του Χαλκού, ενώ εντατική και συστηματική καλλιέργεια της ελιάς, σημειώνεται κατά τη Μυκηναϊκή εποχή (1680 – 1200 π.Χ.). Σημαντικά είναι τα αρχαιολογικά κατάλοιπα από το Ανάκτορο του Νέστορος στην Πύλο, όπως οι πινακίδες της Γραμμικής Γραφής Β΄, που μας πληροφορούν για τη δραστηριότητα αυτή στη Μεσσηνία. Στη σύγχρονη εποχή, τα περισσότερα ελαιόδεντρα εντοπίζονται στην επαρχία Μεσσήνης και Καλαμάτας. Ακολουθούν οι επαρχίες Τριφυλίας και Πυλίας.
Παραδοσιακά, η καλλιέργεια της ελιάς προϋποθέτει την εφαρμογή της διαδικασίας πολλαπλασιασμού του δέντρου μέσω της ύπαρξης της γροθαρόμαντρας, Πρόκειται για ένα κομμάτι χωραφιού με πυκνοφυτεμένα γροθάρια / κλαδιά ελιάς, τα οποία αφαιρούνται με το χώμα τους για να φυτευτούν σε νέο σημείο ώστε να αναπτυχθούν οι νέες ελιές. Τα γροθάρια τα φρόντιζαν πολύ τα 2-3 πρώτα χρόνια μέχρι να πιάσουν καλά. Μετά από πέντε χρόνια τα γροθάρια απέδιδαν λίγο καρπό, όμως για κανονική απόδοση έπρεπε να περάσουν τουλάχιστον δέκα χρόνια. Σε περίπτωση εντοπισμού αγριελιάς, εναλλακτικός τρόπος πολλαπλασιασμού γίνεται με εμβολιασμό / κέντρωμα.
Η παραδοσιακή καλλιέργεια της ελιάς περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια: το όργωμα, κατά τους μήνες Οκτώβριο-Νοέμβριο ή Μάρτιο-Απρίλιο, τη λίπανση, παλαιότερα με κοπριά ή φουσκί από τα οικόσιτα ζώα, και σήμερα με τη χρήση χημικών λιπασμάτων, το ψιλοκάθαρο ή κλάδεμα, απαραίτητη εργασία για την αναζωογόνηση του δέντρου και τον ψεκασμο ή ράντισμα, για την καταπολέμηση του δάκου και άλλων εχθρών της ελιάς. Επιπρόσθετες προστατευτικές ενέργειες συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των κινδύνων μείωσης της παραγωγής.
Η ελαιοσυγκομιδή αποτελεί μία σημαντική διαδικασία και περιλαμβάνει την προετοιμασία των χωραφιών και των αποθηκευτικών δοχείων και το λιομάζωμα. Οι ελιές μαζεύονται περίπου από τα μέσα Νοεμβρίου έως τα τέλη Γενάρη, ξεκινώντας πρώτα από τις μεμονωμένες και τις αργιολόγες και συνεχίζοντας με τα δέντρα στις πλαγιές και στον κάμπο. Το μάζεμα της ελιάς ξεκινά από το πρωί. Στην αρχή στρώνονται οι ελιές με λιόπανα και ο ιδιοκτήτης ή ένας ειδικευμένος εργάτης κόβει τα μεγάλα γεμάτα κλαδιά και τα ρίχνει στο έδαφος. Ένας άλλος ανεβαίνει στην ελιά με τη βοήθεια μιας σκάλας και ξεκινά το ράβδισμα, με τρόπο τέτοιο, ώστε να μη πληγώσει το δέντρο. Ταυτόχρονα με το ραβδιστή πάνω στην ελιά, άλλα άτομα, που βρίσκονται κάτω, ραβδίζουν είτε με τέμπλες περιμετρικά της ελιάς είτε με ραβδιά τα κομμένα κλαδιά. Τα τελευταία 30 χρόνια, τα κομμένα κλαδιά ραβδίζονται με ειδικό βενζινοκίνητο μηχάνημα. Παραδοσιακές διαδικασίες, όπως το λίχνισμα και το χαμολόι / κοκκολόι, έχουν εκλείψει πλέον. Στο τέλος της διαδικασίας, ο υπόλοιπος καρπός, που μένει στα λιόπανα, συλλέγεται, μπαίνει στα σακιά/ τσουβάλια και μεταφέρεται στα ελαιοτριβεία. Η παραγωγή του ελαιολάδου εξελίσσεται από τα μέσα του 19ου αιώνα παράλληλα με την εξέλιξη των ελαιοτριβείων, όταν ο χειροκίνητος μύλος αντικαταστάθηκε από τον ζωοκίνητο, τον οποίο διαδέχτηκαν οι ατμοκίνητοι, μηχανοκίνητοι και υδραυλικοί μύλοι στα τέλη του 19ου αιώνα και οι πετρελαιοκίνητοι και ηλεκτροκίνητοι στα μέσα του 20ου αιώνα.