Αλέτρι | Μεσσηνιακά Παραδοσιακά Αγροτικά Εργαλεία

ΑΛΕΤΡΙ / ΑΡΟΤΡΟ

Ένα από τα σημαντικότερα αγροτικά εργαλεία είναι το αλέτρι ή άροτρο, αρχικά ξύλινο και κοντό με σιδερένιο υνί και αργότερα μακρύ για να το τραβούν περισσότερα ζώα και να διευκολύνει την εργασία. Το άροτρο είναι το αρχαιότερο εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στην Ελλάδα από το 4000 π.Χ. Αναφορές για το ξύλινο άροτρο υπάρχουν στον Ησίοδο (Έργα και Ημέραι, στ. 458-364.) Το ξύλινο άροτρο αντικαταστάθηκε το 19ο αι. από το σιδερένιο.
Το αλέτρι αποτελείται από τα εξής μέρη:
Υνί: Η σιδερένια μύτη που σκάβει το χώμα.
Αλετροπόδα: Το κυρίως σώμα του αλετριού, στο οποίο στερεώνεται το υνί. Η αλετροπόδα σέρνεται πίσω από το υνί στην αυλακιά.

Φτερά: Δύο ομοιόμορφα σιδερένια τμήματα που είναι στερεωμένα αριστερά και δεξιά της αλετροπόδας και χρησιμεύουν στο άνοιγμα των αυλακιών.
Αλετροχέρα: Το κομμάτι που καταλήγει κάθετα στο πίσω μέρος της αλετροπόδας. Χρησιμεύει για να κρατιέται και να κατευθύνεται το αλέτρι.
Ρυθμιστής: Βρίσκεται στο κάτω μέρος της αλετροχέρας. Στο τμήμα αυτό υπάρχουν οπές μέσα στις οποίες έμπαινε η αλετροπόδα. Με τον τρόπο αυτό ρυθμιζόταν το βάθος των αυλακιών.
Σταβάρι: Μακρύ ξύλο ή σίδερο που συνδέει την αλετροπόδα με το ζυγό.
Σπάθη: Το κυρτόσχημο ξύλινο κομμάτι που συνδέει και στερεώνει την αλετροπόδα, το σταβάρι και την αλετροχέρα.
Σταθεροποιητής: Ένα σιδερένιο κομμάτι το οποίο ενώνεται με την αλετροπόδα και την αλετροχέρα και σταθεροποιεί το αλέτρι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Αϊβαλιωτάκης Ν. Ε., 1942, Ο κάμπος της Μεσσηνίας και αι ορειναίλεκάναι, Αθήναι.
• Καραμπάς Γ., 2003, «Πώς ζούσαν οι πατέρες μας και το ‘αλώνισμα’ της αγροτιάς τους», στοΛαογραφία, τ. ΛΘ΄ (1998-2003), Αθήνα, σελ. 199-200.
• Κισκηρέας Ι., 1999, «Σπορά», στη εφημερίδα Μανιάτικη Αλληλεγγύη, 6, Σεπ. 1999.
• Κουτσούρας Κ. Σ., 1997, «Παραδοσιακές καλλιέργειες», στο περιοδικό Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, αρ. φυλ. 20, Δεκ. 1997, σελ. 7-15.
• Κουτσούρας Κ. Σ., «Παραδοσιακές καλλιέργειες», στο περιοδικό Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, αρ. φυλ. 21, Δεκ. 1998, σελ. 13-21.
• Ψαρράκη-Μπελεσιώτη Ν., 1978, Παραδοσιακές καλλιέργειες, Αιμιλία Γερουλάνου (επιμ.), Αθήνα: εκδόσεις Μουσείο Μπενάκη.
• Κισκηρέας Ι., 2000, «Λούπινα», στη εφημερίδα Μανιάτικη Αλληλεγγύη, 17, Αυγ. 2000.
• Κουτσούρας Κ. Σ., 2002, «Λαογραφικά των Κωνσταντίνων. Τα ‘Μούλια’ ή ‘Σείραση’», στο Ανδανιακά Χρονικά, τ. 12, Οκτ.-Δεκ 2002.
• Κουτσούρας Κ. Σ., 2007, «Η καλλιέργεια αραβόσιτου. ‘Αραπόσιτου/ καλαμποκιού/ κούκλας’ στο χωριό μας», στο περιοδικό Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, τεύχ. 44, Οκτ.-Δεκ. 2007, σελ. 4-6 & 22.
• Κουτσούρας Κ. Σ., 2008, «Η καλλιέργεια αραβόσιτου. ‘Αραπόσιτου/ καλαμποκιού/ κούκλας’ στο χωριό μας», στο περιοδικό Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, τεύχ. 45, Ιαν.-Μάρτ. 2008, σελ. 4-11.
• Κουτσούρας Κ. Σ.,2008, «Η καλλιέργεια αραβόσιτου. ‘Αραπόσιτου/ καλαμποκιού/ κούκλας’ στο χωριό μας», στο περιοδικό Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, τεύχ. 46, Απρ.-Ιούν. 2008, σελ. 4-8.
• Κουτσούρας Κ. Σ., 2008, «Η καλλιέργεια του σουσαμιού στο χωριό μας», στο περιοδικό Το χωριό μας. Κωνσταντίνοι Μεσσηνίας, τεύχ. 47, Ιούλ-Σεπ. 2008, σελ. 4-7.
• Μαστραγγελόπουλος Β. Κ., 2012, «Το ‘ανεβατό’ ψωμί (Ο παραδοσιακός τρόπος παρασκευής του στην περιοχή της Είρας)», στο Μεσσηνιακό Ημερολόγιο, (εκδότης Χρήστος Κ. Ρέππας), τ. ΣΤ΄, σελ. 200-206.
• Νομικός Σ., 1997, Η υδροκίνηση στην προβιομηχανική Ελλάδα, Αθήνα: εκδόσεις Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα.
• Πολυμέρου-Καμηλάκη Α., 2003, Μουσείο Άρτου Αμφίκλεια, Αθήνα: εκδόσεις Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών με τη συνεργασία του Λαογραφικού-Χορευτικού Συλλόγου Αμφίκλειας ‘Η Δαδιώτικη Εστία’.
• Ξανθέας Σ. Σ., 2007, Λαογραφικά Έξω Μάνης. Τσέρια, Αθήνα: έκδοση Σύνδεσμος Τσεριωτών Αττικής «Ο Ευαγγελισμός».
• Ήμελλος Σ. Δ., 1993, Ζητήματα παραδοσιακού υλικού πολιτισμού (ενδεικτικές επισημάνσεις), Αθήνα: Σύλλογος προς διάδοσιν των ωφελίμων βιβλίων.
• Ήμελλος Σ. Δ. – Πολυμέρου-Καμηλάκη Α., 1983, Παραδοσιακός υλικός βίος του ελληνικού λαού (ερωτηματολόγιο), αρ. 17, Αθήνα: Δημοσιεύματα Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας.
• ΥΠ.ΠΟ, 2004, Μανιάτικοι οικισμοί, Αθήνα: Δίκτυο μουσείων Μάνης 1.
• ΥΠ.ΠΟ, 2005, Μάνη Ένα εικονικό ταξίδι, Δίκτυο μουσείων Μάνης, Αθήνα, DVDROM.
• Καμηλάκη-Πολυμέρου Α. – Καραμανές Ε., 2008, Πολιτισμός –τέχνες – διαχείριση ελεύθερου χρόνου. Λαογραφία: Παραδοσιακός Πολιτισμός, Αθήνα: εκδόσεις Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΕΠΕΑΕΚ.
• Ματσούκα Π., 2007, Μεσσηνία, τόπος, χρόνος, άνθρωποι, τόμ. Β΄, Αθήνα: Εκδόσεις Μίλητος.
• Μηλίτση-Νίκα Α. - Θεοφιλοπούλου-Στεφανούρη Χ., 2002, Κυλινδρόμυλοι Μεσσηνίας «Ευαγγελίστρια» Α.Ε., αρ. 3, Καλαμάτα: Γ.Α.Κ. – Αρχεία Ν. Μεσσηνίας, σελ. 19-29.
• Μηλίτση-Νίκα Α. - Θεοφιλοπούλου-Στεφανούρη Χ.,2006, «Η Ντουάνα» 1830-1930 της Καλαμάτας, αρ. 6, Καλαμάτα: Γ.Α.Κ. – Αρχεία Ν. Μεσσηνίας, σελ. 4.
• Σακελλαρόπουλος Θ., 2007,«Οικονομία και κοινωνία στη Μεσσηνία κατά τον 19ο και 20ό αιώνα», στο: Τράιου Ε. (επιμ.), Μεσσηνία, τόπος, χρόνος, άνθρωποι, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα, τόμ. Α΄, σελ. 303.
• Μηλίτση-Νίκα Α., 2004, Η Μέση Εκπαίδευση στη Μεσσηνία (1833-1910). Όψεις της μεσσηνιακής κοινωνίας μέσα από την εκπαίδευση, αρ. 5, Καλαμάτα: Γ.Α.Κ. – Αρχεία Ν. Μεσσηνίας, 44-45, σελ. 62-64.
• Νικολάου Γ., 2007, «Η Μεσσηνία στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και του αγώνα της ανεξαρτησίας», στο: Τράιου Ε. (επιμ.), Μεσσηνία, τόπος, χρόνος, άνθρωποι, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα, τόμ. Α΄, σελ. 191-219.
• Λάσκαρης Ν. Γ., 2005, «Η αναγκαιότητα της καταγραφής και διάσωσης της βιομηχανικής κληρονομίας της Μεσσηνίας», Ιθώμη, τ. 52 (6, 2005), σελ. 47-52.
• Λουκόπουλος Δ., 1925, Αιτωλικαί οικήσεις, σκεύη και τροφαί, αρ. 5, Αθήνα: Δημοσιεύματα Λαογραφικού Αρχείου.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΚΛΕΙΣΙΜΟ